Sinds de schietpartij in Aurora, Colorado een week geleden staat het vraagstuk van legaal wapenbezit weer centraal in het maatschappelijk discours. Eerder behandelden we hier de belangrijkste argumenten voor het legale wapenbezit in Amerika. Daarmee lieten we zien dat het debat dat vaak gedomineerd wordt door emoties, doorspekt is met rationele argumenten. Er is uiteraard ook veel tegen het legale wapenbezit in te brengen. Daarom vandaag deel 2 in het debat over wapenbezit.
De drie belangrijkste argumenten die Amerikanen doorgaans aanvoeren om wapenbezit te rechtvaardigden zijn (1) het recht om je te wapenen tegen een onderdrukkende overheid, (2) het recht op zelfverdediging aangezien de overheid je niet kan beschermen en (3) de hoeveelheid wapens die in Amerika in omloop zijn wat het onmogelijk maakt om wapens nog effectief te verbieden.
Onderdrukking
Dat eerste argument lijkt tegenwoordig op weinig gestoeld te zijn. Amerika kent diverse democratische checks and balances die onderdrukking moeten voorkomen. Belangrijker is echter dat als de overheid zou besluiten haar burgers te onderdrukken, vuurwapens nutteloos zijn tegen op afstand bestuurde attack drones en stealth bommewerpers. Verzet tegen je eigen overheid is even onwaarschijnlijk in een democratie als onhaalbaar in een land als Amerika. Het is een argument uit de 18e eeuw toen de Bill of Rights werd opgesteld, dat in de 21e eeuw weinig steek houdt.
Het tweede argument voor het legale wapenbezit raakt aan het belangrijkste argument er tegen. Als je accepteert dat de overheid er nooit in gaat slagen om mensen effectief te beschermen en als je accepteert dat burgers dan het recht hebben om de wapens op te pakken, dan nog zou het moeten betekenen dat legaal wapenbezit een samenleving veiliger maakt.
Zelfverdediging
Als je de verspreiding van vuurwapens in een aantal westerse landen echter op een rij zet – het gaat dan om het aantal vuurwapens dat in het bezit van burgers is per 100 inwoners – krijg je een interessant beeld over het aantal moorden dat er jaarlijks per 100.000 inwoners gepleegd wordt.
| Land | Verspreiding vuurwapens | Moorden met vuurwapens | Moorden totaal |
| Japan | 0.6 | 0.04 | 0.5 |
| Nederland | 3.9 | 0.3 | 1 |
| Ierland | 8.6 | 0.32 | 1.2 |
| België | 17.2 | 0.44 | 1.7 |
| Griekeland | 22.5 | 0.55 | 1.4 |
| Canada | 30.8 | 0.56 | 1.8 |
| Zwitserland | 45.7 | 0.46 | 0.7 |
| Verenigde Staten | 88.8 | 3.36 | 4.6 |
Op basis van deze cijfers kun je zeker geen causale relatie tussen wapenbezit en het aantal moorden vaststellen. Het is ook naïef om te denken dat er geen relatie is tussen bijvoorbeeld armoede of ongelijkheid en crimineel gedrag. Zo kent Zwitersland ondanks veel wapens toch weinig moorden, maar het is dan ook één van de rijkste landen ter wereld per hoofd van de bevolking en kent een relatief klein verschil tussen arm en rijk. Toch laten de cijfers een interessant beeld zien: in landen waar mensen meer wapens hebben worden over het algemeen meer mensen doodgeschoten. En voor wie denkt dat er geen relatie zou zijn tussen legaal wapenbezit en verspreiding ervan; de landen in dit rijtje waar wapenbezit legaal is, zijn Canada, Zwitserland en de Verenigde Staten.
Veiligheid
Hierin zit dan ook de kern van het bezwaar tegen legaal wapenbezit: het maakt de mens niet veiliger, de maatschappij als geheel noch het individu. Vooral dat laatste behoeft verduidelijking. Als een inbreker een huis in wandelt is er altijd het risico dat de bewoner thuis is. Die bewoner, oog-in-oog met een inbreker, heeft in Nederland weinig andere opties dan de politie te bellen. Dat weet de inbreker ook. De inbreker heeft dus geen pistool nodig en zelfs als hij er wel een bij zicht heeft hoeft hij niet te schieten; de confrontatie met de bewoner levert weinig risico’s voor hem op omdat hij kan vluchten.
In Amerika is dat anders. Die bewoner heeft waarschijnlijk ook een pistool en dus moet de inbreker er wel een bij zich hebben. En oog-in-oog met die bewoner moet de inbreker wel schieten; de kans is immers groot dat de bewoner hem anders dood schiet. Waar een inbraak in Nederland slechts een kleine kans op een dodelijke afloop heeft, heeft een inbraak in Amerika een grote kans daarop, voor inbreker en voor de bewoner die zich gewoon aan de wet houdt. Het bezit van een wapen maakt de persoon met het wapen in zijn nachtkastje dus niet veiliger, ook al voelt het wel zo.
Realiteit
Dat is de kern van het argument tegen legaal wapenbezit. In 2005 kwamen bijna 28.000 mensen in Amerika door vuurwapens om het leven, meer dan welk westers land dan ook in absolute aantallen en per hoofd van de bevolking. Dat heeft niets met principiële argumenten over het recht op zelfverdediging of het geweldsmonopolie van de staat te maken en alles met de simpele realiteit dat legaal wapenbezit in Amerika niets toevoegt aan de veiligheid van onschuldige burgers.
Wat dan overblijft is het laatste argument, dat er zoveel wapens in Amerika in omloop zijn, ongeveer 270 miljoen of bijna 90 per elke 100 inwoners, dat een verbod erop niets zou oplossen. Dat lijkt evident. In Nederland zijn steekwapens zoals vlindermessen en stiletto’s vanaf 1 mei dit jaar verboden. In april was er een actie waarbij burgers hun messen bij de politie konden inleveren en dat leverde de matige score van 3000 messen op. Zouden er niet meer steekwapens in omloop zijn of is het merendeel gewoon niet ingeleverd? Het afschaffen van het Tweede Amendement van de Amerikaanse grondwet zou het aantal vuurwapens niet dermate drastisch terug brengen dat de samenleving er veel veiliger op wordt.
Logische keuze
Daarom is de enige logische keuze om het aanschaffen van wapens moeilijker te maken, om de verkoop van bepaalde types wapens (volautomatische geweren bijvoorbeeld) en munitie te verbieden, om het onderzoek naar de achtergrond van een koper te verbeteren en om het aantal wapens wat iemand mag bezitten te beperken. Met andere woorden, om wapenbezit zo ver mogelijk aan banden te leggen zonder het te verbieden. Je moet de verspreiding ervan zozeer terug brengen, dat er op een gegeven moment niet 90 maar 40 vuurwapens per 100 inwoners zijn en alleen dan kan je gaan denken aan een algeheel verbod.
Foto CC: Micha Niskin
Adriaan Andringa is hoofdredacteur van de WarRoom.
